بررسی وضعیت و قوانین موجود مربوط به سالمندی در ایران

مقدمه : برآوردهای آماری نشان می دهد که طی دو دهه آینده، پدیده سالمندی در کشور ما یک مسأله جدی خواهد بود. افزایش انفجارگونه نرخ زاد و ولد در دهه 1360 و تغییراتی که به تبع آن در ساختار جمعیت کشور ایجاد شده، توجه به پدیده سالمندی را ـ به عنوان یک پدیده حتمی در آینده ـ ضرورت می بخشد . طی سال های اخیر، به دلیل آنکه نیازهای خاص نسل جوان به دغدغه اصلی کشور تبدیل شده، سالمندان و سالخوردگان کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. باوجود تأکید ویژه ای که آموزه های دینی و فرهنگ ملی ما بر تکریم و حفظ حرمت سالمندان دارد، اما این موضوع در برنامه های کلان کشور جایگاه خاص خود را نیافته است. روش تحقیق: این مطالعه یک مطالعه کیفی از نوع مروری است.که از نظرات افراد کارشناس ، گروههای کارشناسی و استخراج اطلاعات مطالعات اولیه به صورت قانونمند استفاده شد و نهایتا نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها : از نکات قابل توجه در مورد ساماندهی امور سالمندان وجود قوانین کارامد و به روز می باشد که متاسفانه هم اکنون این اموراز پشتوانه قانونی کافی برخوردار نیست. تنها موردی از احکام قانونی که به صراحت دولت را به ساماندهی و توانبخشی سالمندان مکلف ساخته، جزء «5» بند «الف» ماده «192» قانون برنامه سوم توسعه است که به موجب بند «ط» ماده «97» قانون برنامه چهارم ادامه یافته است. در اجرای این حکم، دولت با تصویب آیین نامه اجرایی، تعدادی از دستگاه های اجرایی را مکلف کرده تا در حوزه مأموریت ها و وظایف خود نیازهای خاص سالمندان (مراقبت و نگهداری، پوشش حمایتی، بیمه درمانی، تأمین مسکن، امنیت غذایی، آموزش های عمومی، تربیت بدنی، امور فرهنگی و رفاهی و ...) را تأمین نمایند. همچنین به منظور سیاست گذاری، برنامه ریزی، ساماندهی و هماهنگی این امور بین دستگاه های اجرایی، شورای ملی سالمندان تشکیل شده است. اما فعالیت این شورا چندان محسوس نبوده و از اقدامات سایر دستگاه های اجرایی نیز در این زمینه گزارش مستندی منتشر نشده است. نکته مهم تر این که اگر این حکم قانونی در برنامه پنجم توسعه تمدید نشود (که تاکنون نشده) ، مستند قانونی دیگری برای ساماندهی امور سالمندان و حمایت جامع از آنان وجود نخواهد داشت. نتیجه گیری : باوجود چالشهای مهم و اساسی در این دوران از جمله مسائل ناشی از شرایط ویژه سالمندان ،مسائل ناشی از ناکارآمدی نظام حمایتی و بیمه ای و مسائل ناشی از خلأهای قانونی به نظر می رسد یک راهکار مناسب برای رفع مشکلات سالمندان (به خصوص سالمندان دو دهه آینده)، رفع خلأهای قانونی در موارد زیر است: 1) تداوم اجرای طرح ساماندهی و توانبخشی سالمندان 2) پوشش فراگیر بیمه های بازنشستگی 3) پوشش فراگیر بیمه های سلامت 4) ساماندهی و تقویت مراکز غیردولتی حمایت از سالمندان 5) اصلاح آیین نامه تشکیل شورای ملی سالمندان